Lão thị, hay còn gọi là presbyopia trong tiếng Anh, là một tình trạng thị lực phổ biến liên quan đến tuổi tác, ảnh hưởng đến khả năng nhìn gần của mắt. Khi con người già đi, thủy tinh thể trong mắt mất dần tính đàn hồi, khiến mắt khó điều tiết để tập trung vào các vật thể ở gần, chẳng hạn như khi đọc sách, xem điện thoại hoặc làm việc với các chi tiết nhỏ. Lão thị thường bắt đầu xuất hiện ở độ tuổi từ 40 trở lên, mặc dù một số người có thể nhận thấy các triệu chứng sớm hơn hoặc muộn hơn tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe và lối sống của họ.
Lão thị không phải là một bệnh lý mà là một phần tự nhiên
của quá trình lão hóa. Tuy nhiên, nó có thể gây ra nhiều bất tiện trong cuộc
sống hàng ngày, đặc biệt đối với những người thường xuyên làm việc với các vật
thể ở cự ly gần. Hiểu rõ về lão thị, nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị
sẽ giúp chúng ta quản lý tình trạng này hiệu quả hơn và duy trì chất lượng cuộc
sống tốt hơn khi tuổi tác tăng lên.
1. Nguyên nhân gây ra lão thị
Nguyên nhân chính của lão thị là do sự thay đổi tự nhiên
trong cấu trúc của mắt theo thời gian. Cụ thể, lão thị xảy ra do hai yếu tố
chính:
1.1. Mất tính đàn hồi của thủy tinh
thể
Thủy tinh thể là một cấu trúc trong suốt nằm phía sau mống
mắt, có vai trò quan trọng trong việc điều tiết ánh sáng để tập trung vào võng
mạc. Ở người trẻ, thủy tinh thể rất mềm dẻo và có thể thay đổi hình dạng để
điều chỉnh tiêu cự, cho phép nhìn rõ cả ở khoảng cách gần và xa. Tuy nhiên, khi
tuổi tác tăng, thủy tinh thể trở nên cứng hơn và mất đi tính đàn hồi. Điều này
làm giảm khả năng thay đổi hình dạng của thủy tinh thể, dẫn đến khó khăn trong
việc tập trung vào các vật thể ở gần.
1.2. Suy giảm chức năng cơ thể mi
Cơ thể mi (ciliary muscle) là nhóm cơ bao quanh thủy tinh
thể, chịu trách nhiệm điều chỉnh độ cong của thủy tinh thể. Khi cơ thể mi co
bóp, nó làm thay đổi hình dạng của thủy tinh thể để điều tiết ánh sáng. Tuy
nhiên, khi chúng ta già đi, cơ thể mi cũng yếu đi, làm giảm hiệu quả của quá
trình điều tiết. Sự kết hợp giữa thủy tinh thể cứng lại và cơ thể mi suy yếu là
nguyên nhân chính dẫn đến lão thị.
1.3. Các yếu tố khác
Ngoài quá trình lão hóa tự nhiên, một số yếu tố khác cũng có
thể làm tăng nguy cơ hoặc làm trầm trọng thêm lão thị, bao gồm:
Bệnh lý toàn thân: Các bệnh như tiểu đường, bệnh tim mạch hoặc bệnh tự miễn
có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của mắt và đẩy nhanh quá trình lão thị.
Sử dụng mắt quá mức: Những người thường xuyên làm việc với máy tính, đọc sách
hoặc thực hiện các công việc đòi hỏi thị lực gần trong thời gian dài có thể gặp
các triệu chứng lão thị sớm hơn.
Yếu tố di truyền: Một số người có thể có khuynh hướng phát triển lão thị sớm
do di truyền từ gia đình.
2. Triệu chứng của lão thị
Lão thị thường xuất hiện từ từ, và nhiều người không nhận ra
mình đang gặp vấn đề cho đến khi các triệu chứng trở nên rõ rệt. Một số triệu
chứng phổ biến của lão thị bao gồm:
Khó khăn khi nhìn gần: Người bị lão thị thường phải giữ sách, điện thoại hoặc các
vật thể khác xa hơn để có thể nhìn rõ. Ví dụ, bạn có thể nhận thấy mình phải
kéo dài cánh tay khi đọc tin nhắn trên điện thoại.
Mỏi mắt:
Cảm giác mỏi hoặc căng mắt khi làm việc gần, đặc biệt là khi đọc sách hoặc làm
việc với máy tính trong thời gian dài.
Nhức đầu:
Cố gắng tập trung vào các vật thể ở gần có thể gây ra đau đầu hoặc đau quanh
vùng mắt.
Nhòe mắt:
Các chữ cái hoặc chi tiết nhỏ có thể trở nên mờ khi nhìn ở cự ly gần, đặc biệt
trong điều kiện ánh sáng yếu.
Khó khăn trong việc chuyển đổi tiêu cự: Người bị lão thị thường gặp khó
khăn khi chuyển từ nhìn xa sang nhìn gần hoặc ngược lại. Ví dụ, sau khi nhìn
vào màn hình máy tính, họ có thể mất vài giây để tập trung vào một vật thể ở
xa.
Những triệu chứng này thường trở nên rõ rệt hơn trong điều
kiện ánh sáng yếu hoặc khi mắt mệt mỏi, chẳng hạn như vào cuối ngày hoặc sau
khi làm việc căng thẳng.
3. Chẩn đoán lão thị
Để chẩn đoán lão thị, bác sĩ nhãn khoa sẽ tiến hành một số
bài kiểm tra thị lực cơ bản. Quá trình chẩn đoán thường bao gồm:
Kiểm tra thị lực: Bác sĩ sẽ yêu cầu bạn đọc các chữ cái hoặc ký hiệu trên
bảng thị lực ở các khoảng cách khác nhau để đánh giá khả năng nhìn gần và nhìn
xa.
Kiểm tra khúc xạ: Đây là bài kiểm tra để xác định độ khúc xạ của mắt, giúp
phát hiện các vấn đề như cận thị, viễn thị hoặc loạn thị đi kèm với lão thị.
Kiểm tra cơ thể mi và thủy tinh thể: Bác sĩ có thể sử dụng các thiết bị
chuyên dụng để kiểm tra tình trạng của thủy tinh thể và cơ thể mi, từ đó xác
định mức độ lão thị.
Hỏi tiền sử y khoa: Bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng, tiền sử bệnh lý và thói
quen sử dụng mắt để đưa ra chẩn đoán chính xác.
Việc kiểm tra mắt định kỳ, đặc biệt sau tuổi 40, là rất quan
trọng để phát hiện sớm lão thị và các vấn đề thị lực khác.
4. Các phương pháp điều trị lão thị
Mặc dù lão thị không thể được ngăn chặn hoàn toàn do là một
phần của quá trình lão hóa, nhưng có nhiều phương pháp giúp cải thiện thị lực
và giảm thiểu bất tiện do lão thị gây ra. Dưới đây là các phương pháp điều trị
phổ biến:
4.1. Kính đeo mắt
Kính đeo mắt là giải pháp phổ biến và đơn giản nhất để điều
chỉnh lão thị. Có một số loại kính thường được sử dụng:
Kính đọc (Reading glasses): Đây là loại kính chỉ được sử dụng
khi làm việc gần, chẳng hạn như đọc sách hoặc làm việc với máy tính. Kính đọc
thường có sẵn ở các cửa hàng thuốc hoặc có thể được kê đơn bởi bác sĩ nhãn
khoa.
Kính hai tròng (Bifocal glasses): Kính hai tròng có hai vùng tiêu
cự: phần trên dành cho nhìn xa và phần dưới dành cho nhìn gần. Đây là lựa chọn
phù hợp cho những người cần điều chỉnh cả lão thị và các tật khúc xạ khác như
cận thị hoặc viễn thị.
Kính đa tròng (Progressive glasses): Loại kính này có sự chuyển đổi
mượt mà giữa các vùng tiêu cự, giúp người dùng nhìn rõ ở mọi khoảng cách mà
không có đường phân cách rõ rệt như kính hai tròng.
4.2. Kính áp tròng
Kính áp tròng cũng là một lựa chọn cho những người không
muốn đeo kính gọng. Có hai loại kính áp tròng chính cho lão thị:
Kính áp tròng đa tiêu cự (Multifocal contact lenses): Tương tự như kính đa tròng, kính
áp tròng đa tiêu cự giúp điều chỉnh thị lực ở cả khoảng cách gần và xa.
Kính áp tròng đơn tiêu (Monovision contact lenses): Với phương pháp này, một mắt được
điều chỉnh để nhìn xa và mắt còn lại được điều chỉnh để nhìn gần. Não bộ sẽ học
cách sử dụng mắt phù hợp với từng khoảng cách.
4.3. Phẫu thuật
Trong một số trường hợp, phẫu thuật có thể được xem xét để
điều trị lão thị. Một số phương pháp phẫu thuật phổ biến bao gồm:
LASIK:
Phương pháp này sử dụng laser để tái định hình giác mạc, giúp cải thiện thị lực
ở một hoặc cả hai mắt. Một kỹ thuật phổ biến là tạo ra hiệu ứng “monovision”,
tương tự như kính áp tròng đơn tiêu.
Thay thủy tinh thể nhân tạo (Intraocular lens implants): Trong trường hợp lão thị nghiêm
trọng hoặc đi kèm đục thủy tinh thể, bác sĩ có thể thay thế thủy tinh thể tự
nhiên bằng một thủy tinh thể nhân tạo đa tiêu cự.
Cấy ghép giác mạc (Corneal inlays): Đây là một thủ thuật mới, trong đó
một thiết bị nhỏ được cấy vào giác mạc để cải thiện khả năng nhìn gần.
4.4. Các phương pháp không xâm lấn
Ngoài kính và phẫu thuật, một số phương pháp không xâm lấn
cũng đang được nghiên cứu, chẳng hạn như thuốc nhỏ mắt giúp tăng tính đàn hồi
của thủy tinh thể. Tuy nhiên, những phương pháp này vẫn đang trong giai đoạn
thử nghiệm và chưa được sử dụng rộng rãi.
5. Phòng ngừa và quản lý lão thị
Mặc dù lão thị là một phần tự nhiên của quá trình lão hóa,
nhưng bạn có thể thực hiện một số biện pháp để làm chậm tiến trình hoặc giảm
thiểu tác động của nó:
Kiểm tra mắt định kỳ: Hãy đi khám mắt ít nhất mỗi 1-2 năm sau tuổi 40 để phát
hiện sớm lão thị và các vấn đề thị lực khác.
Sử dụng ánh sáng phù hợp: Đảm bảo khu vực làm việc của bạn
có đủ ánh sáng khi đọc hoặc làm việc gần. Ánh sáng tốt giúp giảm căng thẳng cho
mắt.
Nghỉ ngơi cho mắt: Thực hiện quy tắc 20-20-20: cứ sau 20 phút làm việc gần,
hãy nhìn xa 20 feet (khoảng 6 mét) trong ít nhất 20 giây để thư giãn mắt.
Chế độ ăn uống lành mạnh: Một chế độ ăn giàu vitamin A, C, E
và omega-3 có thể hỗ trợ sức khỏe mắt. Các thực phẩm như cá, rau xanh, cà rốt
và quả óc chó rất tốt cho mắt.
Hạn chế thời gian sử dụng thiết bị điện tử: Sử dụng máy tính hoặc điện thoại
quá lâu có thể làm tăng căng thẳng cho mắt, khiến các triệu chứng lão thị trầm
trọng hơn.
Tập thể dục cho mắt: Một số bài tập đơn giản, chẳng hạn như chuyển đổi tiêu cự
giữa các vật ở gần và xa, có thể giúp duy trì sức khỏe của cơ thể mi.
6. Tác động của lão thị đến cuộc sống
Lão thị không chỉ ảnh hưởng đến thị lực mà còn có thể tác
động đến chất lượng cuộc sống. Nhiều người cảm thấy bất tiện khi phải đeo kính
hoặc gặp khó khăn trong các hoạt động hàng ngày như đọc nhãn sản phẩm, may vá
hoặc làm việc với các chi tiết nhỏ. Ngoài ra, lão thị còn có thể ảnh hưởng đến
tâm lý, khiến một số người cảm thấy tự ti về tuổi tác hoặc lo lắng về việc mất
đi sự độc lập.
Tuy nhiên, với sự tiến bộ của y học và công nghệ, lão thị
hoàn toàn có thể được quản lý hiệu quả. Việc sử dụng kính, kính áp tròng hoặc
các phương pháp phẫu thuật hiện đại giúp người bị lão thị tiếp tục tận hưởng
cuộc sống mà không bị hạn chế quá nhiều.
7. Lão thị và các tật khúc xạ khác
Lão thị thường đi kèm với các tật khúc xạ khác như cận thị,
viễn thị hoặc loạn thị. Sự kết hợp này có thể làm phức tạp hơn việc điều chỉnh
thị lực. Ví dụ:
Người cận thị: Những người bị cận thị có thể nhận thấy rằng họ cần tháo
kính khi đọc ở gần, nhưng vẫn cần kính để nhìn xa.
Người viễn thị: Viễn thị và lão thị có thể làm tăng khó khăn khi nhìn gần,
khiến người bệnh cần kính có độ cao hơn.
Người loạn thị: Loạn thị có thể làm mờ hình ảnh ở cả khoảng cách gần và
xa, đòi hỏi các giải pháp điều chỉnh phức tạp hơn.
Trong những trường hợp này, bác sĩ nhãn khoa sẽ đề xuất các giải pháp phù hợp,
chẳng hạn như kính đa tròng hoặc phẫu thuật kết hợp.
8. Các câu hỏi thường gặp về lão thị
8.1. Lão thị có thể được chữa khỏi
hoàn toàn không?
Hiện tại, lão thị không thể được chữa khỏi hoàn toàn vì nó
là một phần của quá trình lão hóa tự nhiên. Tuy nhiên, các phương pháp như
kính, kính áp tròng hoặc phẫu thuật có thể giúp cải thiện thị lực đáng kể.
8.2. Lão thị có thể xuất hiện trước
40 tuổi không?
Trong một số trường hợp hiếm, lão thị có thể xuất hiện sớm
hơn, được gọi là lão thị sớm (premature presbyopia). Điều này thường xảy ra ở
những người có bệnh lý nền hoặc sử dụng mắt quá mức.
8.3. Làm thế nào để biết tôi có bị
lão thị hay không?
Nếu bạn gặp khó khăn khi đọc chữ nhỏ, phải giữ vật thể xa
hơn để nhìn rõ, hoặc cảm thấy mỏi mắt khi làm việc gần, hãy đi khám bác sĩ nhãn
khoa để được kiểm tra.
8.4. Có nên mua kính đọc ở cửa hàng
thuốc không?
Kính đọc bán sẵn có thể là giải pháp tạm thời, nhưng chúng
không phù hợp với tất cả mọi người. Để có thị lực tốt nhất và tránh làm tổn
thương mắt, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ nhãn khoa để được kê đơn kính phù
hợp.
Kết luận
Lão thị là một tình trạng phổ biến và không thể tránh khỏi
khi chúng ta già đi. Tuy nhiên, với sự hiểu biết đúng đắn và các phương pháp
điều trị hiện đại, lão thị không còn là trở ngại lớn đối với cuộc sống hàng
ngày. Việc duy trì thói quen chăm sóc mắt tốt, kiểm tra mắt định kỳ và sử dụng
các giải pháp điều chỉnh thị lực phù hợp sẽ giúp bạn tiếp tục tận hưởng cuộc
sống với tầm nhìn rõ ràng. Nếu bạn nghi ngờ mình đang có dấu hiệu của lão thị,
hãy đến gặp bác sĩ nhãn khoa để được tư vấn và điều trị kịp thời.
